Sacrum - Paintings

Obrazy z serii Sacrum nawiązują do najlepszych przykładów arcydzieł sztuki światowej i są wizualną interpretacją obrazów wielkich mistrzów takich jak Rafael czy Tycjan. Obrazy te były tworzone przez prof. Z. Leś od 1983 do 2020 roku. Obrazy tej serii stanowią swoistą wykładnię teologiczną ikoniczne hermeneutyki opartej na badaniach nad rozumieniem w naszym instytucie SQJRIU. Nie istnieje żadne naukowe opracowanie dotyczące złożoności interpretacyjnej dzieł sztuki sakralnej malarstwa europejskiego w nieznacznym nawet stopniu ukazujące problem „profanacji” w odniesieniu do niekiedy bardzo świadomie montowanego „collage” zła w koegzystencji dobra, piękna spowitego zgrzybiałym nalotem brzydoty czy też prawdy w upiornym „uścisku” fałszu i zakłamania. Manipulatorska moc muzeów i galerii powinna przynajmniej niewielkim stopniu zostać odtajniona dzięki naukowym badaniom naszego instytutu naukowego. Komentarze do poszczególnych dzieł sztuki są „parafrazą” analiz historyków sztuki. Dla nas Katolików jest czymś obraźliwym jeżeli tak na wystawie jak i w albumie świadomie zaciera się granice między sacrum i profanum, i musimy być poddawani terrorowi ‘estetyki’ pewnych mniejszości.

1. El Greco “Trójca Święta” (“Holy Trinity”)

Obraz przedstawia Boga Ojca, który ukazuje ludzkości ciało martwego Syna, a Duch Święty w postaci gołębicy unosi się nad nimi. Centrum kompozycji zajmuje martwe i bezwładne ciało Chrystusa, które podtrzymywane jest przez Boga Ojca. Postać Zbawiciela jest wyidealizowana, na ciele widoczne są rany świadczące o wypełnieniu misji Odkupienia. Bóg Ojciec przedstawiony został jako starszy mężczyzna z mitrą na głowie, unoszący się nad nimi Duch Święty otoczony jest jaskrawym, żółto-pomarańczowym światłem symbolizującym niebiańską światłość. Kompozycję uzupełniają postacie zatroskanych aniołów, pod nogami Chrystusa i połami płaszcza Boga Ojca widoczne są niewielkie głowy cherubinów.

2. Tycjan „Maria z Dzieciątkiem i świętymi” („Madonna with Child and four saints”)

Obraz przedstawia Matkę Bożą z Dzieciątkiem na ręku, w towarzystwie czterech świętych. Z lewej strony Jan Chrzciciel podtrzymuje Jezusa. Z przodu ukazana jest z profilu Maria Magdalena, z tyłu św. Paweł z mieczem a z prawej strony św. Hieronim z krzyżem.

3. Ivan Kramskoi “Chrystus na pustyni” („Christ in the wilderness”)

Obraz przedstawia Chrystusa, ubranego w czerwonawą szatę i niebieskawy płaszcz, w pozycji siedzącej, z rękami ułożonymi na kolanach, dłońmi złożonymi i splecionymi palcami, wpatrzonego w kamieniste podłoże. Twarz Jezusa jest poważna, wyraża głęboką zadumę i wewnętrzną koncentrację. Przejmującym szczegółem są bose stopy Chrystusa, kierujące uwagę widza w stronę drogi ku męce i śmierci, po której Syn Człowieczy zdecydował się pójść. Światło pada na Jezusa od tyłu i z lewego boku, pozostawiając jego oblicze w cieniu. Kolorystyka obrazu jest stonowana. Dolną jego część zajmuje szarość kamienistego pagórka[6], górną delikatny błękit nieba, ożywiony jedynie przez podłużne granatowe chmury, kładące się płasko nad horyzontem.

4. El Greco „Obnażenie Chrystusa z szat” („The Disrobing of Christ”)

Kompozycja pozbawiona jest odniesień przestrzennych, z gęstym tłumem siepaczy i żołnierzy, w centrum którego pojawia się monumentalna, w czerwonej szacie postać Chrystusa o pięknym, ludzkim i natchnionym obliczu.

5. Jacopo Pontormo “Zdjęcie z krzyża” (“Deposition from the Cross” )

Za tematykę obrazu przyjmuje się zdjęcie z krzyża i złożenie do grobu, choć brakuje tradycyjnych elementów związanych z tym wydarzeniem. Nie ma krzyża, ani grobu, ani gwoździ, a ciało Jezusa nie posiada żadnych ran ani śladów cierpienia. Maryja w błękitnych szatach, oddzielona od syna, jest namalowana jako piękna, młoda kobieta; artysta odwołuje się do Jej symbolicznej czystości i piękna. Obraz “Zdjęcie z krzyża” to jeden z najbardziej znanych i najpiękniejszych obrazów tego oryginalnego artysty.

1. El Greco “Trójca Święta”

2. Tycjan „Maria z Dzieciątkiem i świętymi" 3. I. Kramskoj „Chrystus na pustyni”

1. El Greco „Obnażenie Chrystusa z szat” 5. Pontormo „Zdjęcie z krzyża”

6. Andrea del Sarto “Wniebowzięcie Maryi” (“Assumption of the Virgin”)

Andrea del Sarto namalował to dzieło używając swojego poprzedniego „Wniebozięcia Panciatichi” jako wzór. Obraz przedstawia Wniebowzięcie Maryi, która wznosi się do nieba w chmurze, w górnej części obrazu, otoczona aniołkami. W dolnej części obrazu, grupa apostołów zgromadzonych wokół pustego grobu spogląda na wznoszącą się Maryję. Św. Mikołaj, klęczący i patrzący w stronę widza jest niekiedy identyfikowany jako autoportret Andrea del Sarto. Po prawej stronie klęczy błogosławiona Małgorzata z Kortony. Na uwagę zasługuje kompozycja obrazu, gdzie ciemne tło wyraźnie oddziela górną część obrazu (niebo) od dolnej części (ziemi). Stojący apostoł służy jako ‘łącznik’ pomiędzy górną i dolną częścią obrazu.

7. Govanni Bellini “Madonna z Dzieciątkiem i Świętymi” (“Madonna with Saints“)

Obraz przedstawia tradycyjną scenę w ujęciu sacra conversazione. Pośrodku, w głębi absydowej niszy, na podwyższonym tronie, siedzi Matka Boża. Na rękach trzyma Dzieciątko Jezus, które ma podniesioną dłoń w geście błogosławieństwa. Wokół znajdują się cztery postacie świętych. Po prawej stronie stoi święta Łucja, trzymająca naczynie w którym znajdują się jej oczy. Atrybut nawiązuje do jej męczeńskiej śmierci pk. 300 rokiu, I do strasznego czynu samookaleczenia. Święta wyłupała sobie oczy by stać się mniej atrakcyjną dla mężczyzn po zesłaniu jej do domu schadzek. Od jej postaci bije jasna poświata co ma nawiązywać do jej imienia – Lux po łacinie oznacza światło. Obok niej stoi święty Hieronim czytający Biblię. Jako jeden z Ojców Kościoła, który przełożył Biblię na język łaciński, przedstawiany był ze swoim atrybutem, księgą, symbolizującą również wielką mądrość. Święty skierowany jest w stronę widza. Po lewej stronie stoi święta Katarzyna. Zgodnie z ikonografią chrześcijańską przedstawiona została ze złamanym kołem, które nawiązuje do jej męczeństwa na nabitym gwoździami kole. Obok niej, przodem do widza, stoi święty Piotr. W prawej ręce tradycyjnie trzyma pismo święte a w lewej klucze do bram niebios. Zgodnie z tradycją w scenach sacra conversazione postać stojąca po lewej obrazu nawiązuje kontakt wzrokowy z widzem. Wszystkie postacie są nieobecne, zamyślone.

U góry, nad Madonną, wisi strusie jaj, co ma symbolizować cykliczność życia wyznaczonej narodzinami i śmiercią. U dołu siedzi anioł grający na instrumencie.

8. Rafael “Madonna Sykstyńska“ (“The Sistine Madonna”)

Główną treść obrazu tworzy tytułowa Matka Boża z Dzieciątkiem, wraz z adorującymi ich papieżem Juliuszem II, ukazanym tutaj jako św. Sykstus, oraz św. Barbarą. Postacie są ukazane mniej więcej na tym samym planie, na tle niebiańskiej przestrzeni, którą tworzą eteryczne anioły. Bardzo ciekawa jest relacja pomiędzy poszczególnymi postaciami. Znajdujące się na pierwszym planie dwa aniołki mają silny kontakt wzrokowy ze św. Barbarą, natomiast adorujący wraz z nią św. Sykstus skupia się wzrokowo wyłącznie na Maryi i Chrystusie. Ci z kolei zwracają się wyłącznie w stronę widza.

6. Andrea del Sarto “Wniebowzięcie Maryi”

7. G. Bellini „Matka Boża ze świętymi” 8. Rafael „Madonna Sykstyńska”

SCENY BIBLIJNE

1. Pieter Bruegel starszy “Upadek zbuntowanych aniołów”

Na obrazie upadli aniołowie wyobrażeni są jako spadające z nieba stwory, które przeistaczają się w insekty, ryby z odnóżami żab, dziwaczne ostrygi, czy skrzydlate gady. W centralnej części obrazu widać św. Michała Archanioła z mieczem w ręku, ubranego w złotą zbroję, który strąca zbuntowane duchy w czeluści piekielne. Pomagają mu w tym aniołowie ubrani w białe szaty. Plątanina fantastycznych stworów budzi obrzydzenie ale i ciekawość, gdyż w kreatywności Bruegel osiągnął tu szczyt swych umiejętności. Od strony formalnej można zauważyć, że mimo tłumu kłębiących się ciał, nie doznaje się wrażenia chaosu i braku przejrzystości. W geometrycznym użyciu linii i form mamy już do czynienia z zapowiedzią stylistyki baroku. Obraz posiada bardzo silne odniesienie do wszechobecnego, szczególnie dzisiaj, kultu ziemskich bogów wszelkiego rodzaju masonerii i lewactwa.

2. Pieter Bruegel starszy „Wieża Babel”

Bruegelowska wieża Babel, przypominająca kształtem rzymską budowlę (koloseum), zajmuje większą część obrazu. W tle widać miasto wraz z jego murami połączonymi z wieżą systemem podziemnych korytarzy. W prawym dolnym rogu znajduje się port ze statkami dostarczającymi materiały potrzebne do budowy. W lewym dolnym rogu została uwieczniona scena, której centralną postacią jest król, który przybył, aby sprawdzić postępy w budowie. Jest nim najprawdopodobniej władca babiloński Nimrod. Malarz przedstawił go jako człowieka wyjątkowo pysznego, któremu kłaniają się wszyscy, których napotyka na swej drodze. Obraz pokazuje wieżę w jasnych tonacjach z użyciem ochry. Wieża Babel to dzisiejsza kabalistyka naukowych ambicji sięgania w otchłań ludzkiej rozpaczy i utratą jakże prostej drogi ku Niebu, będącemu poza zasięgiem wehikułów kosmicznych rejsów zdążających wprost w czeluści piekielne.

1. Pieter Breugel the Elder “Upadek zbuntowanych aniołów” 2. Pieter Breugel the Elder “Wieża Babel”

ŚWIĘCI

1. Hieronim Bosch “Kuszenie św. Antoniego” (“The Temptation of St. Anthony”)

Dzieło “Kuszenie św. Antoniego” uważany jest za najwybitniejsze dzieło Boscha. Obraz zaludnia mrowie ohydnych istot I rzeczy: olbrzymie owoce, ogromne ryby, potężne szczury, stwory składające się z jedynie z głowy I pary nóg, hybrydy ludzko-zwierzęc, przedmioty-bestie (drzewo karmiące dziecko, amfora osadzona na łapach, ptak z czaprakiem na głowie). Św. Antoni został przedstawiony jako brodaty starzec z laską, przyodziany w habit z kapturem. Na jego ramieniu widnieje litera T (Theos-Bóg) a z pasa zwisa krzyż. Święty zostaje poddany różnym pokusom, które udaje mu się przezwyciężyć: odmawia modlitwę, wykonuje gest błogosławieństwa, szuka ucieczki w lekturze tekstów religijnych. Zdaje się zupełnie nieczuły na przerażające istoty I rozgrywające się wokół niego zdarzenia. W dzisiejszym czasie coraz bardziej sprostaczałej teologii interpretacyjny wątek tego obrazu potrąca o problem bagatelizowania zatrucia środowiska zarazą powszechnej demoralizacji w reklamie merkantylnych jakże niewinnych pokus,

1. Hieronymus Bosch “Kuszenie św. Antoniego”